Τι δεν πρέπει να λέμε σε άτομα με κατάθλιψη

• Διαχειριστής

«Είσαι δυνατός/δυνατή, το ‘χεις»… «Δεν φαίνεται να έχεις κατάθλιψη». Πόσο βοηθητικές είναι αυτές οι εμψυχωτικές φράσεις σε ανθρώπους που πάσχουν από κατάθλιψη; Η κατάθλιψη είναι μια σύνθετη διαταραχή που επηρεάζει όχι μόνο τα συναισθήματα και τη διάθεση ενός ατόμου αλλά και την καθημερινή του ζωή και  τις σχέσεις του με τους γύρω του. Όσοι δεν έχουν βιώσει κατάθλιψη, μπορεί να μην γνωρίζουν ακριβώς πώς να συμπεριφερθούν και τι να πουν σε άτομα με κατάθλιψη σε αυτή την περίπτωση. Ωστόσο, αν έχεις στον στενό σου κύκλο κάποιον που πάσχει από κατάθλιψη, οι λέξεις σου μπορούν να έχουν τεράστια επίδραση, είτε θετική είτε αρνητική. Παρακάτω, θα δούμε τι δεν πρέπει να λέμε σε άτομα με κατάθλιψη και θα εξετάσουμε ορισμένες πρακτικές που μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος.

Κατάθλιψη συμπτώματα: Πώς να τα αναγνωρίσεις σε κάποιον που ξέρεις

Πριν δούμε τι δεν πρέπει να λέμε σε άτομα με κατάθλιψη, ας αναλύσουμε πώς μπορείς να αναγνωρίσεις αν κάποιος στον στενό σου κύκλο μπορεί να πάσχει από αυτή. Η σωστή ενημέρωση και κατανόηση των ψυχικών διαταραχών είναι το Α και το Ω για να μπορέσουμε να υποστηρίξουμε και να διαχειριστούμε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους που πάσχουν από αυτές.

Αν δεν σου έχει εκμυστηρευτεί κάποιος ότι έχει διαγνωστεί με κατάθλιψη, αλλά παρατηρείς διαφορές στην επικοινωνία και την αλληλεπίδραση μαζί του, ή υποψιάζεσαι ότι μπορεί να αντιμετωπίζει την κατάθλιψη, υπάρχουν κάποια συμπτώματα που μπορείς να αναγνωρίσεις, όπως:

• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες αναψυχής/εξόδους/χόμπι
• Αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και το βάρος
• Προβλήματα στον ύπνο
• Δυσκολία στη συγκέντρωση και στη λήψη αποφάσεων
• Έκφραση ενοχών
• Σωματικά συμπτώματα, όπως ξύσιμο, επιβράδυνση ομιλίας, κλπ

Τι δεν πρέπει να λέμε σε άτομα με κατάθλιψη

Το να νιώθει ένας άνθρωπος που πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή ότι τον πιστεύουν, ότι τον ακούν και τον καταλαβαίνουν, τόσο η οικογένεια και οι φίλοι, όσο και ο κοινωνικός περίγυρος, συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση του προβλήματός του.[i]

Γι΄ αυτό, το τι θα πούμε και τι όχι σε κάποιον που έχει κατάθλιψη είναι κρίσιμης σημασίας στην προσπάθεια να δημιουργήσουμε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον. Τι δεν πρέπει λοιπόν να λέμε σε άτομα με κατάθλιψη:

Δεν πρέπει να απλοποιούμε το πρόβλημα

«Εσύ ελέγχεις τη διάθεσή σου», «Δεν είναι τίποτα, θα σου περάσει», «Είναι στο μυαλό σου». Αυτές οι φράσεις μπορεί να ακούγονται βοηθητικές, όμως η κατάθλιψη είναι μία σύνθετη ψυχική διαταραχή και όχι απλώς μία κατάσταση πεσμένης διάθεσης. Ένα άτομο που παλεύει με αυτό, δεν χρειάζεται να ακούσει πόσο «απλό» είναι το πρόβλημά του – γιατί, πολύ απλά, δεν είναι.

Τα άτομα με κατάθλιψη δεν μπορούν απλώς να αποφασίσουν να είναι καλά, καθώς δεν μπορούν να κάνουν τον εγκέφαλό τους να παράξει περισσότερη σεροτονίνη. Η θεραπευτική διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έως και χρόνια, και χρειάζεται χρόνο μέσα από την ψυχοθεραπεία για την αντιμετώπιση των ριζικών ψυχολογικών αιτιών που προκαλούν την κατάθλιψη.

Δεν πρέπει να συγκρίνουμε

«Και άλλοι άνθρωποι δεν είναι καλά/έχουν κατάθλιψη», «Υπάρχουν και χειρότερα». Η σύγκριση του προβλήματος με άλλα προκειμένου να μειώσουμε τη σημασία του είναι από τις χειρότερες πρακτικές όταν μιλάμε σε άτομα με κατάθλιψη. Η τακτική αυτή όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά μπορεί να δημιουργήσει και τύψεις/ντροπή σε κάποιον που πάσχει από αυτό.

Η κατάθλιψη δεν χρειάζεται κάποια αιτιολόγηση για να συμβεί, ούτε είναι μία πάθηση που συγκρίνεται. Αντίθετα, είναι μία πολύ προσωπική εμπειρία, η οποία είναι σημαντική για όποιον τη βιώνει.

Δεν πρέπει να μειώνουμε την εμπειρία τους

«Είσαι δυνατός/δυνατή, το ‘χεις». Όσο ενδυναμωτικά και αν ακούγονται αυτά τα λόγια, οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη δυσκολεύονται να βρουν τη δύναμη να κάνουν και τα πιο απλά, καθημερινά πράγματα, πόσο μάλλον να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Επιπλέον, με φράσεις σαν αυτές, μπορεί να δημιουργείται ακριβώς το αντίθετο συναίσθημα από αυτό που θέλουμε να πετύχουμε. Ένα άτομο με κατάθλιψη, μπορεί να βιώσει τύψεις ή αίσθημα αποτυχίας  και απογοήτευσης που δεν νιώθει αρκετά «δυνατό» και δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και στην εικόνα που βλέπει ότι έχουμε για εκείνο.

Δεν πρέπει να απορρίπτουμε το πρόβλημά τους

«Δεν φαίνεται πάντως να έχεις κατάθλιψη». Αυτό που δείχνει κάποιος εξωτερικά δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα αυτό που νιώθει. «Οι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια μερικές φορές μοιάζουν πολύ με τους ανθρώπους που δεν χρειάζονται βοήθεια», γράφει η συγγραφέας Glennon Doyle στο βιβλίο της Carry On, Warrior.

Η κατάθλιψη δεν είναι σαν την ανεμοβλογιά – δεν σημαίνει πάντα ότι όποιος πάσχει από κατάθλιψη θα φαίνεται μονίμως θλιμμένος ή δεν θα μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι. Πρόκειται για μια βαθιά εσωτερική κατάσταση που πολλοί άνθρωποι παλεύουν να μην την αφήσουν να φανεί, ακόμη και λόγω ντροπής[ii].

Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε μία υποστηρικτική επικοινωνία

Αν έχεις στον κύκλο σου ένα άτομο με κατάθλιψη, μπορείς να υιοθετήσεις ορισμένες πρακτικές υποστηρικτικής επικοινωνίας που βασίζονται στην προσοχή και στην κατανόηση:

• Άκου ενεργά: Δώσε του το χρόνο και τον χώρο να εκφράσει τα συναισθήματά του χωρίς διακοπές ή κριτική και δώσε προσοχή σε αυτά που λέει. Όσο καλύτερα καταλάβεις τι περνάει, τόσο περισσότερο θα μπορέσεις να βοηθήσεις.
• Εξέφρασε υποστήριξη: «Αυτό που περνάς ακούγεται πολύ δύσκολο», «Είμαι εδώ για σένα», «Αν μπορώ να βοηθήσω κάπως, μη διστάσεις να μου πεις». Αυτές οι απλές εκφράσεις σημαίνουν πολλά για κάποιον που περνάει κατάθλιψη.
• Συμπερίλαβε τον: Έρευνες έχουν δείξει ότι η κατάθλιψη σχετίζεται με χαμηλές κοινωνικές δεξιότητες.[iii] Αν ένας άνθρωπος στον κύκλο σου πάσχει από κατάθλιψη και δυσκολεύεται να συμμετέχει σε εξόδους ή δραστηριότητες και να αλληλοεπιδράσει με άλλους, συνέχισε να τον συμπεριλαμβάνεις για να τον βοηθήσεις να ενσωματωθεί.
• Μην αλλάξεις απέναντί του: Το πιο σημαντικό για κάποιον που βιώνει κατάθλιψη είναι να νιώθει ότι είναι ακόμη «κανονικός», ότι δεν έχει αλλάξει ο τρόπος που τον βλέπουν οι άλλοι, ότι μπορεί να έχει τη ζωή του. Αντιμετωπίζοντάς τον σαν να μην έχει αλλάξει κάτι για σένα, μπορείς να του προσφέρεις την ασφάλεια που χρειάζεται για να το καταπολεμήσει.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως το βάθος της κατάθλιψης, εκτός αν την έχει βιώσει από πρώτο χέρι. Η αποδοχή και ο σεβασμός απέναντι στην κατάσταση είναι τα κλειδιά για να μπορούμε να βοηθήσουμε πραγματικά κάποιον να νιώσει καλύτερα. Ας θυμηθούμε ότι κάθε λέξη μετράει. Μια φιλική κουβέντα, μια έκφραση ενσυναίσθησης ή ακόμη και ένα απλό «είμαι εδώ για σένα» μπορεί να κάνει τη διαφορά.

Πηγές

[i] Jacob K. S. (2015). Recovery model of mental illness: a complementary approach to psychiatric care. Indian journal of psychological medicine, 37(2), 117–119. https://doi.org/10.4103/0253-7176.155605

[ii] Barney, L. J., Griffiths, K. M., Jorm, A. F., & Christensen, H. (2006). Stigma about depression and its impact on help-seeking intentions. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 40(1), 51–54. https://doi.org/10.1080/j.1440-1614.2006.01741.x

[iii] Segrin, C. (2000). Social skills deficits associated with depression. Clinical Psychology Review, 20(3), 379–403. https://doi.org/10.1016/S0272-7358(98)00104-4