Τί είναι η Εποχιακή Κατάθλιψη ή Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή;

• Διαχειριστής

Στο τέλος του φθινοπώρου, κάποιοι άνθρωποι αρχίζουν να υποφέρουν από καταθλιπτικά συμπτώματα. Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή είναι μια καταθλιπτική κατάσταση που συνδέεται με την αλλαγή των εποχών και, πιο συγκεκριμένα, με την έλλειψη φυσικού φωτός. Για να θεωρηθεί πραγματική κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή πρέπει να εμφανίζεται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου και για τουλάχιστον δύο συνεχόμενα έτη.

Ωστόσο, η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή πρέπει να διακρίνεται από τη χειμερινή μελαγχολία. Ενώ η χειμερινή μελαγχολία είναι μια προσωρινή εποχιακή διαταραχή με ήπια συμπτώματα όπως απώλεια ενέργειας, επιθυμία για γλυκά και εναλλαγές στη διάθεση, η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή συνδέεται με πιο σοβαρά συμπτώματα που μπορεί να θυμίζουν μια καταθλιπτική διαταραχή.

Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή αναφέρεται στο αμερικανικό DSM-5 (Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών) και θεωρείται μια μορφή κατάθλιψης. Επηρεάζει το δύο με 3% του πληθυσμού, ενώ συναντάται συχνότερα στις γυναίκες.

Αιτίες της Εποχιακής Κατάθλιψης:

Η κύρια αιτία της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής είναι η πτώση του φωτός που συμβαίνει το φθινόπωρο. Όχι μόνο υπάρχει λιγότερο φως έξω το χειμώνα απ’ ό,τι το καλοκαίρι, αλλά είμαστε και περισσότερο εκτεθειμένοι στο τεχνητό φως, παραμένοντας συχνότερα σε κλειστούς χώρους.  

Πολλές έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ του φωτός και των διάφορων ψυχικών διαταραχών που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Συγκεκριμένα, η εποχιακή κατάθλιψη θεωρείται συνέπεια των ορμονικών αλλαγών που προκαλούνται στον οργανισμό από τη μείωση της έκθεσης στο φυσικό φως. Για παράδειγμα, έχει δειχθεί ότι κατά τους χειμερινούς μήνες υπάρχει αύξηση της παραγωγής της ορμόνης της μελατονίνης, μια ορμόνη που ρυθμίζει τον καθημερινό ύπνο, με αποτέλεσμα το βιολογικό ρολόι να απορρυθμίζεται. Επιπλέον, φαίνεται το χειμώνα να σημειώνεται μείωση της ορμόνης της σεροτονίνης, η οποία θεωρείται ως η ορμόνη της ευεξίας και η οποία ρυθμίζει τη διάθεση, τον ύπνο, τις διατροφικές συνήθειες και τα συναισθήματα. Αποτέλεσμα αυτών των ορμονικών διαταραχών μπορεί να είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων που σχετίζονται με κατάθλιψη. Ωστόσο, οι ορμονικές διαταραχές, καθώς και τα συμπτώματά τους, τείνουν να εξαφανίζονται μόλις έρθει η άνοιξη και οι μέρες γίνουν πιο φωτεινές, για να επανεμφανιστούν πάλι το επόμενο φθινόπωρο.

Συμπτώματα

Τα ακόλουθα είναι μερικά από τα συμπτώματα της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής:

• Διαταραχές της διάθεσης (ευερεθιστότητα, εναλλαγές της διάθεσης κ.λπ.)
• Αίσθημα κόπωσης και υπνηλία
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες
• Απώλεια ενέργειας
• Έλλειψη συγκέντρωσης
• Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
• Σοβαρό στρες
• Διαταραχές ύπνου (αϋπνία)
• Μειωμένη λίμπιντο
• Θλίψη
• Απόσυρση και απομόνωση
• Αύξηση βάρους
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή χαρακτηρίζεται από καταθλιπτική διάθεση, θλίψη, χαμηλή ενέργεια, έλλειψη ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες, δυσκολία στη συγκέντρωση και έντονο άγχος. Ωστόσο, δύο τυπικά συμπτώματα διακρίνουν τη χειμερινή κατάθλιψη από τις πιο κλασικές μορφές κατάθλιψης. Οι πάσχοντες τείνουν να τρώνε περισσότερο και καταναγκαστικά, με ακατάσχετη επιθυμία για γλυκά τρόφιμα. Σύμφωνα με έρευνες, στο 70 έως 80% των περιπτώσεων, οι συμπεριφορές αυτές οδηγούν σε αύξηση του σωματικού βάρους.

Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου και συνεχίζονται μέχρι την επιστροφή της άνοιξης, μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου του επόμενου έτους. Η επιστροφή της θερινής περιόδου φέρνει μαζί της και την πλήρη ύφεση των συμπτωμάτων ενώ συχνά βιώνεται ως αναγέννηση. Όσοι γνωρίζουν την Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή και τα συμπτώματά της επιβεβαιώνουν την εμπειρία μιας μεγάλης αντίθεσης μεταξύ της σκοτεινής διάθεσης του χειμώνα και του ενθουσιασμού και έντονης ενέργειας του καλοκαιριού.

Αντιμετώπιση της Εποχιακής Κατάθλιψης

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να αντιμετωπιστεί η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή.

1. Εκτεθείτε σε φυσικό φως
   Προσπαθήστε να εκμεταλλεύεστε όσο το δυνατόν περισσότερο το φυσικό φως. Αν μπορείτε, για παράδειγμα, να περπατάτε το μεσημέρι για μια ώρα, είναι μια συνήθεια που βοηθάει στην αντιμετώπιση της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής.
2. Φωτοθεραπεία με τεχνητό φως
   Ειδικές λάμπες προτείνονται για την αντιμετώπιση της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής. Η καθημερινή έκθεση 30 λεπτών στο τεχνητό φως ειδικής λάμπας φωτοθεραπείας, ήδη από τα τέλη του Αυγούστου, βοηθάει στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων.
3. Κινηθείτε
   Είτε πρόκειται για μια βόλτα, είτε για γυμναστική, είτε για γιόγκα, η καθημερινή άσκηση και εμπλοκή σας σε μια δραστηριότητα που σας αρέσει είναι επίσης πολύ σημαντική για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης.
4. Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις
   Προσπαθήστε να έχετε στην καθημερινότητά σας κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Ακόμα και αν αυτό δεν είναι εφικτό στα πλαίσια του κύκλου των φίλων σας, μπορείτε να συμμετέχετε σε ομάδες ή ακόμα να ξεκινήσετε μαθήματα για κάτι που σας ενδιαφέρει. Παράλληλα, ακόμα και μόνοι σας, επιχειρήστε μια βόλτα στη γειτονιά σας. Το να βγαίνουμε έξω και να συναντάμε ανθρώπους μπορεί να φαίνεται απλό, είναι όμως ευεργετικό. Κάποιες φορές χαμογελάμε ή χαιρετιόμαστε, κάποιες άλλες όχι. Όμως πάντα, όταν βλέπουμε άλλους ανθρώπους, αισθανόμαστε λιγότερο μόνοι.
5. Αυτοφροντίδα
   Το να αφιερώνουμε χρόνο για την αυτοφροντίδα μας, να θέτουμε στόχους και να τους πετυχαίνουμε έχει μεγάλα οφέλη για την αυτοεκτίμηση και τον αυτοέλεγχό μας, τα οποία θεωρούνται βασικοί προγνωστικοί παράγοντες της καλής ψυχικής υγείας.
6. Ψυχοθεραπεία
   Μερικές φορές είναι εντάξει να αναζητήσουμε βοήθεια, αν τη χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε μια δυσκολία. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε περιπτώσεις εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής, καθώς προσφέρει τρόπους και εργαλεία στο άτομο για να διατηρήσει τις αλλαγές στον τρόπο ζωής του, να τροποποιήσει τις σκέψεις του και να αποφύγει την υποτροπή τα επόμενα χρόνια.

Πηγές

Gonzalez R. (2014) The relationship between bipolar disorder and biological rhythms. Journal of clinical psychiatry (75) pp.323-331. https://doi.org/10.4088/jcp.13r08507 

Even C, Schroder CM, Friedman S, Rouillon F. (2008) Efficacy of light therapy in non-s easonal depression: a systematic review. Journal of affect disorders (108) pp.11–23. https://doi.org/10.1016/j.jad.2007.09.008 

Partonen T, Lonnqvist J. (1996) Prevention of winter seasonal affective disorder by bright-light treatment. Psychological medicine (26) pp.1075–1080. https://doi.org/10.1017/s003329170003539x