Νιώθεις μελαγχολία; Τι σημαίνει και πώς αντιμετωπίζεται

• Διαχειριστής

Όταν μιλάμε για την ψυχολογία μας μέσα στην καθημερινότητα, χρησιμοποιούμε τους όρους μελαγχολία, θλίψη και κατάθλιψη, πολύ συχνά μπερδεύοντάς τους. Τι σημαίνει όμως ο κάθε ένας από αυτούς; Πώς μπορείς να διακρίνεις την μελαγχολία και να τη διαφοροποιήσεις από την κατάθλιψη; Πώς μπορείς να τη διαχειριστείς;

Τι είναι η μελαγχολία;

Η μελαγχολία είναι ένα συναίσθημα αρκετά βαρύ και ακαθόριστο, το οποίο μπορεί να βιώσει κάθε άνθρωπος κάποια στιγμή στη ζωή του. Ως βασικές ενδείξεις έχει την αίσθηση της στεναχώριας και της απώλειας, είτε αφορά ένα αγαπημένο πρόσωπο, είτε μια στιγμή στη ζωή που έχει περάσει. Πρόκειται για έναν πλούτο συναισθημάτων, που δεν βρίσκουν διέξοδο.

Στο μεγαλύτερο βαθμό, η μελαγχολία παρουσιάζει τα εξής συμπτώματα:

• Λύπη
• Ένταση
• Μειωμένο ενδιαφέρον ή απόλαυση για συνηθισμένες δραστηριότητες
• Έλλειψη ενέργειας
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Ανησυχία
• Διαταραχές ύπνου
• Απαισιοδοξία
• Ενοχές
• Αίσθηση αναξιότητας
• Σε ορισμένες περιπτώσεις σκέψεις αυτοκτονίας

Τι είναι η θλίψη;

Η θλίψη, ή λύπη ή στενοχώρια είναι αποτέλεσμα κάποιας αλλαγής. Οι απώλειες είναι κομμάτι της ζωής μας, είτε αφορούν αλλαγές της καθημερινότητας που ωθούν για αποχαιρετισμό μιας προηγούμενης στάσης, όπως για παράδειγμα η αλλαγή δουλειάς, είτε απώλειες ανθρώπων, όπως για παράδειγμα ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Σε τέτοιες καταστάσεις, υπάρχει μια περίοδος πένθους, το οποίο συνοδεύεται από θλίψη.

Αν όμως αισθάνεσαι μελαγχολία, είναι σημαντικό να το ερευνήσεις περισσότερο. Η μελαγχολία μπορεί να σχετίζεται με κάποια απώλεια, και σε αυτή την περίπτωση είναι παρόμοια με την θλίψη. Όμως, μπορεί επίσης να είναι και αποτέλεσμα βιολογικών ή ορμονικών παραγόντων, ή ακόμη και εποχιακής μελαγχολίας ή κατάθλιψης.

Σε περίπτωση όμως που η μελαγχολία δεν σχετίζεται με κάποιο από τα παρακάτω, και η διάρκεια και η ένταση της είναι μεγάλη, τότε υπάρχει και το ενδεχόμενο της κατάθλιψης.

Τι είναι η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη μπορεί να υπάρξει είτε ως συναίσθημα, είτε ως διαταραχή. Ως συναίσθημα, θεωρείται ένα δυσάρεστο συναίσθημα που είναι παροδικό. Όμως, ως διαταραχή μπορεί να προκαλέσει έντονες συναισθηματικές αλλαγές σε ατομικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο.

Ένας άνθρωπος με κατάθλιψη βιώνει καθημερινά έντονη θλίψη, έλλειψη ενδιαφέροντος για πολλές δραστηριότητες- μάλιστα ακόμη και αγαπημένες δραστηριότητες – δυσκολία στη σκέψη και την συγκέντρωση, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, διαταραχές στον ύπνο, αίσθημα απογοήτευσης, ακόμη και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Επιπλέον, είναι αρκετά συνηθισμένο να αισθάνεται ένα μεγάλο αίσθημα κενού. Η ζωή και η καθημερινότητα του να προχωράει και εκείνος να εκτελεί μηχανικά ακόμη και τις πιο απλές κινήσεις, όπως το βούρτσισμα των δοντιών. Ορισμένοι μάλιστα δυσκολεύονται ακόμη και να σηκωθούν από το κρεβάτι, ή μπορεί να βιώνουν έντονο άγχος και θυμό χωρίς να το αντιλαμβάνονται, ή να μπορούν να καταλάβουν από πού προέρχεται. Η κατάθλιψη μπορεί να πάρει τις εξής μορφές:

• Μείζονα κατάθλιψη
• Βραχείας διάρκειας κατάθλιψη ή καταθλιπτικό επεισόδιο
• Κατάθλιψη πριν ή μετά τον τοκετό (επιλόχειος κατάθλιψη)
• Κατάθλιψη που προκαλείται από χρήση ουσιών

Πότε η μελαγχολία μπορεί να μετατραπεί σε κατάθλιψη

Η μελαγχολία είναι ένα συναίσθημα που συχνά παρερμηνεύεται. Μπορεί να θεωρηθεί κομμάτι μιας ρομαντικής διάθεσης, να συνδέεται με τη δημιουργικότητα ή ακόμη και να βιώνεται σαν μια απαλή, σχεδόν ποιητική λύπη. Όμως, για πολλούς ανθρώπους παραμένει ένα δυσάρεστο, βαρύ συναίσθημα που συνοδεύεται από μοναξιά, ανασφάλεια και φόβο.

Μερικές φορές, αυτός ο φόβος έχει να κάνει με την ιδέα ότι η μελαγχολία μπορεί να είναι το πρώτο βήμα προς την κατάθλιψη. Είναι όμως πράγματι έτσι;

Υπάρχει σχέση μεταξύ μελαγχολίας και κατάθλιψης;

Η αλήθεια είναι ότι η κατάθλιψη δεν προκύπτει από ένα μόνο συναίσθημα[1]. Αντίθετα, είναι αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών παραγόντων: βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών. Κάθε άνθρωπος βιώνει και επεξεργάζεται τα συναισθήματα του με διαφορετικό τρόπο, και δεν οδηγούν όλες οι στιγμές μελαγχολίας σε κατάθλιψη.

Σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές μελέτες, οι ερευνητές συνεχίζουν να προσπαθούν να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος, ώστε να αποκαλύψουν τις ρίζες της κατάθλιψης. Μάλιστα, υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου ενδέχεται να σχετίζονται με την εμφάνιση της,  ακόμη και χρόνια πριν παρουσιαστούν τα πρώτα συμπτώματα.[2]

Πότε χρειάζεται να προβληματιστείς;

Αν και δεν υπάρχει άμεση και ξεκάθαρη σύνδεση ανάμεσα στη μελαγχολία και την κατάθλιψη[3], υπάρχουν κάποιες συνθήκες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο. Για παράδειγμα:

• Ένα τραυματικό ή πολύ δυσάρεστο γεγονός
• Η δυσκολία στην έκφραση ή την αποδοχή των συναισθημάτων
• Η τάση να κρύβεις αυτό που νιώθεις, επειδή φοβάσαι την απόρριψη
• Η χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Δυσκολίες στη διαχείριση σχέσεων ή έντονες συγκρούσεις

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η μελαγχολία μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα «προειδοποιητικό καμπανάκι». Όχι επειδή θα εξελιχθεί απαραίτητα σε κατάθλιψη, αλλά επειδή μπορεί να σε οδηγήσει στο να αναγνωρίσεις βαθύτερες ανάγκες ή πληγές που χρειάζονται φροντίδα.

Πώς να αντιμετωπίσεις την μελαγχολία

Μην λυπάσαι που νιώθεις έτσι

Είναι απολύτως φυσιολογικό να μην μπορείς πάντα να δεις τα πράγματα θετικά. Αντί να επικρίνεις τον εαυτό σου, προσπάθησε να αποδεχθείς τη μελαγχολία σαν ένα κύμα που απλώς χρειάζεται να περάσει. Δείξε κατανόηση στον εαυτό σου και θυμήσου: το να νιώθεις έτσι δεν είναι αδυναμία. Είναι απολύτως ανθρώπινο.

Γράψε αυτό που νιώθεις

Ακόμα κι αν δεν μπορείς να εντοπίσεις την αιτία της θλίψης σου, δοκίμασε να γράψεις ελεύθερα για 5 λεπτά ό,τι σου περνάει από το μυαλό. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το τετράδιο ψυχοθεραπείας του Click to Therapy, που θα σε βοηθήσει να εξερευνήσεις βαθύτερα τα συναισθήματα και τις σκέψεις σου. Αυτή η απλή τεχνική μπορεί να φέρει στην επιφάνεια βαθύτερα συναισθήματα, να σου προσφέρει ανακούφιση και να σε βοηθήσει να δεις τα πράγματα πιο καθαρά.

Δώσε χώρο στο συναίσθημα σου

Μην προσπαθείς να “κρυφτείς” πίσω από το χαμόγελο ή τη δουλειά. Το να αποδεχτείς αυτό που νιώθεις και να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου να το βιώσει, είναι το πρώτο βήμα προς την ψυχική ανάκαμψη. Η ευαλωτότητα είναι δύναμη, όχι αδυναμία.

Κλάψε, αν το χρειάζεσαι

Αν νιώθεις την ανάγκη να κλάψεις, άφησε τον εαυτό σου ελεύθερο. Τα δάκρυα δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά ένας φυσικός τρόπος αποφόρτισης. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνες[4], το κλάμα ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, προσφέροντας χαλάρωση και συναισθηματική ισορροπία.

Βρες αυτό που σε κάνει να χαμογελάς

Ακόμα κι αν δεν έχεις διάθεση, δοκίμασε κάτι που ξέρεις ότι σε ευχαριστεί, ένα αγαπημένο χόμπι, μια κωμική σειρά ή ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με φίλους. Μικρές στιγμές χαράς έχουν τεράστια δύναμη όταν τις επιτρέπουμε στον εαυτό μας.

Μίλα με ανθρώπους που εμπιστεύεσαι

Οι φίλοι και η οικογένεια μπορούν να προσφέρουν στήριξη, κατανόηση και μια αγκαλιά χωρίς κρίση. Αν το χρειάζεσαι, άνοιξε τον κύκλο σου συμμετέχοντας σε νέες δραστηριότητες. Μερικές νέες γνωριμίες μπορεί να σου φέρουν περισσότερη αισιοδοξία.

Ζήτησε βοήθεια από ειδικό

Αν η μελαγχολία σου επιμένει και νιώθεις πως έχει αρχίσει να επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητά σου, όπως τον ύπνο, την όρεξη ή τη διάθεση σου, μη διστάσεις να απευθυνθείς σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει να δεις τη ζωή με μια νέα ματιά και να ξαναβρείς τον εαυτό σου.

Ζήτα σήμερα τη στήριξη που έχεις ανάγκη και δες τη ζωή σου να αλλάζει προς το καλύτερο!

Πηγές

[1] Jansson, Å. (2020). Melancholia and Depression. In Oxford Research Encyclopedia of Psychology. Oxford University Press. DOI:10.1093/acrefore/9780190236557.013.623

[2] Mosley, P. E., van der Meer, J. N., Hamilton, L. H. W., Fripp, J., Parker, S., Jeganathan, J., … Cocchi, L. (2024). Markers of positive affect and brain state synchrony discriminate melancholic from non-melancholic depression using naturalistic stimuli. Molecular Psychiatry, 30(3), 848–860. https://doi.org/10.1038/s41380-024-02699-y

[3] Parker, G. & Hadzi‑Pavlovic, D. (1996). Melancholia: A disorder of movement and mood: A phenomenological and neurobiological review. Cambridge University Press.

[4] Stewart, J., & colleagues. (2024). Markers of positive affect and brain state synchrony discriminate melancholic depression. Molecular Psychiatry.